مفهوم و معنی عسر و حرج

مفهوم و معنی عسر و حرج : حرج در لغت به معنای تنگنا ، ضیغ و تنگی است که در قران نیز به همین معنی به کار رفته است البته در برخی از آیات مثل آیه 91 سوره توبه ، آیه 17 سوره فتح ، آیه 38 سوره احزاب و آیه 7 سوره طلاق نیز به معنی گناه به کار رفته است ، برخی حرج را تنگترین تنگنا اضیق الضیق نیز می دانند . حرج کنایه از سختی و دشواری است .

واژه عـسر نیز به معنای دشوار ، بدخویی ، صعب ، مشکل و سخت شدن روزگار بوده و متضاد کلمه یسر می باشد معنای دیگر عسر صعوبت ، مشقت و شدت است که در فارسی از آن به دشواری و سختی تعبیر می شود .

رابطه عسر و حرج

هر چند برخی از فقها رابطه عسر و حرج را عموم خصوص مطلق دانسته اند به این معنی که عـسر اعم و مطلق از حـرج است ؛ زیرا هر ضیقی عسر است اما عکس آن صادق نیست اما به عقیده بزرگان علم قواعد فقه از جمله دکتر سید مصطفی محقق داماد رابطه عسر و حرج را تساوی می دانند.

و نه عموم خصوص مطلق ، زیرا هر عملی که انسان را به تنگنا و ضیق اندازد ، دشوار و سخت نیز می باشد و بر عکس ، هر کاری که انجام آن سخت و شاق باشد موجب تنگی و اعمال فشار بر او نیز می شود . البته این بدین معنی نیست که در میان تکالیف از حیث سهولت و دشواری تفاوتی وجود ندارد و یا اینکه حکم موجب عسر و حرج با تکلیف به ما لایطاق یکسان است .

امید شاه مرادی –مشاور حقوقی و وکیل پایه یک دادگستری