تعریف داوری : می توان دعاوی ناشی از اختلافات قراردادی و حتی غیر قراردادی را از طریق نهاد داوری حل و فصل نمود . از ویژگیهای داوری می توان به سرعت و دقت بالای آرای داوری اشاره نمود . حل و فصل اختلافات از طریق داوری علاوه بر سرعت بالاتر نسبت به محاکم قضایی هزینه کمتری نیز برای طرفین قرارداد خواهد داشت .
معمولاً در قراردادها یک یا چند نفر به عنوان داور مرضی الطرفین قرار می گیرند تا در صورت بروز اختلافات قراردادی در این خصوص تصمیم گیری نمایند لکن این شخص یا اشخاص صرفاً به موجب قرارداد مذکور داور هستند ، همچنین داوری موجب رفع موانع قضایی در حل و فصل اختلافات می گردد ؛ با این وصف انتخاب آگاهانه داور یا داوران در قراردادها موجب رسیدگی تخصصی و دقیق در اختلافات قراردادی خواهد شد .
تعریف داوری
داوری عبارت است از شیوه ای که با استفاده از آن دو یا چند شخص حل مسئله ای که در آن ذینفع هستند را به یک یا چند شخص دیگر ( داور یا داوران ) می سپارند تا بر اساس حدود اختیاراتی که به آنها داده شده در خصوص آن قرارداد تصمیم گیری نمایند ، بدون آنکه برای انجام این وظیفه از جانب دولت به آن ها تفویض اختیار شده باشد .
الف – داوری قضاوت است
در واقع آن چیزی که از داور خواسته شده حل و فصل و اتخاذ تصمیم در خصوص یک قضیه و اختلاف از طریق صدور یک تصمیم قاطع است بنابراین تصمیم داور همانند آراء قضایی دارای خصیصه اعتبار امر مختوم است ، بنابراین تصمیم داور قابل رسیدگی مجدد توسط هیچیک از مراجع قضایی یا داوری نیست .
تفاوت داوری با کارشناسی و میانجی گری چیست ؟
در کارشناسی ، کارشناس صرفاً اظهار نظر می نماید در حالی که رای داور برای طرفین لازم الاتباع است .
در سازش نیز طرفین به میانجی گری شخص یا اشخاصی رضایت می دهند بدون اینکه به تصمیم آن شخص متعهد باشند ، تصمیم میانجی گر زمانی الزام آور است که طرفین به آن ملحق شوند در حال که رای داور به طرفین تحمیل می گردد و ضرورتی ندارد که مورد پذیرش طرفین قرار گیرد .
همچنین بر خلاف داوری که معمولاً قبل از حدوث اختلاف تعیین می گردد میانجی گری لزوماً بعد از وقوع اختلاف صورت می پذیرد.
ب- داوری جنبه قراردادی دارد :
اختیارات داور یا داوران ناشی از اراده طرفین قرارداد است بدین توضیح که تا طرفین توافق نکرده باشند داوری به آنها تحمیل نمی شود .
بهتر است قبل از انعقاد هر قراردادی از وکلای خبره در آن زمینه مشاوره گرفته شود .
امید شاه مرادی – وکیل پایه یک دادگستری
سوالات متداول در رابطه با داوری
آیا دعوای بطلان رای داور باید علیه داور مطرح گردد ؟
دعوای بطلان رای داور اساساً نباید علیه داور مطرح شود و یا داور از خواندگان دعوا قلمداد شود چرا که داور قانوناً شخص بی طرف بوده و در اختلاف طرفین ذینفع محسوب نمی شود تا دعوای بطلان رای داوری علیه وی مطرح گردد همانطور که نمی توان دعوای تجدید نظر خواهی را علیه قاضی صادر کننده رای مطرح نمود .
بنابراین طرح دعوای بطلان رای داوری علیه شخص داور اقدامی غیر قابل توجیه و اساساً باطل است و دخالت داور نیز در تجدید نظر خواهی که در ارایه آن ، عمل باطل صورت گرفته غیر موجه و باطل است .
اگر رای داور اظهار نظر کلی در مورد خسارت باشد اما مبلغ دقیق خسارت مشخص نگردد تکلیف چیست ؟
چانچه رای داوری متضمن اظهار نظر کلی در مورد ورود خسارت باشد و مبلغ دقیق خسارت تعیین نشود ، در این حالت عملاً امکان اجرای رای داور وجود نخواهد داشت ؛ بنابراین بر همین اساس حکم به بطلان رای داوری صادر خواهد شد .
اگر رای داور مبتنی بر نظریه کارشناسی باشد اما این نظریه به طرفین دعوا ابلاغ نشده باشد آیا می توان ادعای بی اعتباری رای داور را مطرح نمود ؟
با عنایت به اینکه اصل بر قطعی بودن و اجرای فوری رای داور است به نظر می رسد پاسخ به این سوال منفی باشد . مگر اینکه دلیل موجه قانونی برای ابطال رای صادره وجود داشته باشد که این دلایل نیز در ماده 489 قانون آیین دادرسی در امور مدنی احصاء شده است و مورد مذکور ( عدم ابلاغ رای کارشناس به طرفین ) در این ماده به چشم نمی خورد .
آیا اعتراض به رای داور محدود به ماده 489 قانون آیین دادرسی در امور مدنی است ؟ به بیان دیگر آیا موارد ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی حصری است ؟
پاسخ به این سوال منفی است بنابراین ماده 489 قانون آیین دادرسی مدنی حصری نیست ؛ لذا اگر داور اصل تناظر و حق دفاع را رعایت نکرده باشد این مورد نیز از جهات ابطال رای داور خواهد بود همچنین رای صادره از سوی داور می بایست علاوه بر روشن نمودن تکلیف قاطع دعوا نیز باشد و همچنین کلی نباشد ، در غیر اینصورت رای داور باطل خواهد بود .