5 تفاوت خیار عیب با تبری از عیوب

خیار عیب با تبری از عیوب چه تفاوت هایی باهم دارند ؟ یکی از مهمترین خیاراتی که در قانون مدنی و با پیروی از متون فقهی مورد اشاره واقع شده است “خیار عیب” نام دارد. خیار به معنای اختیاری است که یک فرد در یک معامله یا قرارداد دارد. تا بتواند با استناد به آن، معامله را فسخ نماید هر چند که طرف مقابل قرارداد به فسخ معامله راضی نباشد. خیار عیب نیز یکی از همان خیارات است و برخی از معاملات را به کل بر هم می زند. اما در برخی از موارد باعث دریافت ارش می شود بدون اینکه اصل معامله یا قرارداد آسیب ببیند.

در مقابل خیار عیب به عنوان یک حق مالی در حقوق اسلامی با یک اصطلاح دیگر نیز مواجه هستیم که “تبری از عیوب” نام دارد. تبری از عیوب زمانی صورت می گیرد. که فروشنده در یک قرارداد خود را از مسئولیت تمام عیوب حتمی یا احتمالی که در موضوع معامله است می رهاند. و در واقع حق فسخ معامله به علت خیار عیب را از بین می برد. در این مقاله تصمیم گرفته ایم تا به صورت تفصیلی به تشریح این موضوع بپردازیم که تفاوت خیار عیب و تبری از عیوب چیست؟!

خیار عیب

در ابتدا به تعریف و بررسی خیار عیب در قراردادها می پردازیم. دریک معامله همانند عقد بیع دو شخص در مقام خریدار و فروشنده حضور دارند. در این میان هم یک موضوع با عنوان مبیع یا موضوع معامله مطرح است. و قیمتی که روی آن درج شده است و خریدار باید برای به دست آوردن کالا آن را پرداخت نماید. این مبلغ در فقه اسلامی با عنوان “ثمن” شناخته می شود. قیمت مورد نظر در فرض سلامت کالا تعیین می شود. مگر اینکه فروشنده این مسئله را تذکر دهد که این قیمت به علت معیوب بودن کالا، کمتر از مبلغ واقعی است.

البته صرفاً نمی توان به صحت و سلامت کالا چشم دوخت چرا که ثمن هم باید سالم باشد. و ارزش مادی آن دقیقاً مطابق با آن چیزی باشد که مورد توافق طرفین است. حال اگر ثمن یا مبیع معیوب باشند برای شخص مقابل حق فسخ معامله را ایجاد می کنند. این حق در قانون با عنوان خیار عیب شناخته می شود. البته در مبحثی همانند بیع، می توان به جای فسخ معامله از قواعد ارش نیز استفاده کرد یعنی مابه التفاوت کالا یا ثمن متناسب با جنس معیوب پرداخت گردد.

تبری از عیوب

تبـری به معنای دوری جستن است. تبری از عیوب یک شرط ضمن عقد است که ویژه بایع می باشد. در واقع بایع اظهار می کند. که خریدار باید تمام حواس خود را در زمان معامله بکار گیرد. و اگر بعدا متوجه نقصی در معامله شود دیگر مسئولیتی متوجه فروشنده نخواهد بود. یا اینکه از همان ابتدا عیوب را ذکر می کند و می گوید که مسئولیتی بابت این عیوب و نتایج آن ها بر عهده نمی گیرد.

تبری جستن از عیوب، در صورتی است که فروشنده از عیوب کالا تبری کرده باشد. یعنی عهده عیوب را از خود سلب کرده یا مالش را با تمام عیوب بفروشد که در صورت ظهور عیب دیگر مشتری حق رجوع به او را ندارد. اما اگر بایع از عیب خاصی تبری کرده باشد، مشتری تنها نسبت به همان عیب حق مراجعه ندارد. و اگر عیب دیگری در مبیع ایجاد شود می تواند با استناد به محدود بودن شرط تبری از عیوب خواستار فسخ یا دریافت ارش باشد.

خیار عیب و تبری از عیوب چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

1. خـیار عیب در اغلب اوقات مربوط به خریدار است اما تبری از عیوب ویژه فروشنده می باشد.
2. خیار عیب حق برهم زدن معامله است اما تبری از عیوب یکی از ابزارهای استحکام معامله می باشد. و از فسخ آن جلوگیری می کند.
3. خیـار عیب حتی اگر در قرارداد نیز مورد اشاره واقع نشود با توجه به قواعد حقوقی قابل اجراست. اما عمل کردن به تـبری از عیـوب نیازمند اظهار آن در زمان عقد معامله و توافق طرفین در خصوص آن است.
4. خیار عیب تنها مربوط به زمانی است که نقصان در معامله مشاهده شود. و اگر فرد سریعا برای استفاده از خیار عیب اقدام نکند حق او برای فسخ یا دریافت ارش از بین می رود اما تبری از عیوب ناظر بر آینده است. و برای همیشه در رابطه قراردادی مورد نظر اجرا می شود.
5. بسیاری از مردم اسقاط خیار عیب را با تـبری از عـیوب یکی می دانند. حال آنکه تبری از عیوب تمام مسئولیت های ناشی از معیوب بودن کالا را از بین می برد. اما اسقاط خیار عیب از بین برنده خسارات ناشی از معیوب بودن کالا نیست.