فروش مال موقوفه + شرایط و نکات مهم

شرایط فروش مال موقوفه – با وکیل شاه مرادی : وقف مال یکی از پسندیده ترین اعمالی است که در شرع اسلام به آن تاکید شده و مسلمانان را تشویق کرده اند تا از این طریق رضای الهی را به دست آورده و به قرب الهی برسند. مساله فروش مال موقوفه یکی از مهمترین مسائلی است که علاوه بر متون فقهی در قوانین مدون جمهوری اسلامی ایران نیز مورد توجه واقع شده است. البته یک کلیت قانونی و شرعی در این خصوص وجود دارد. بدین شرح که “فروش مال موقوفه صحیح نیست…” اما استثنائاتی وجود دارد که امکان فروش مال مورد نظر را ایجاد می کند. در ادامه به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت ، با وکیل شاه مرادی همراه باشید..

مال موقوفه چیست ؟

وقف به حالتی گفته می شود که یک فرد مال خود را برای استفاده عموم یا قشر خاصی از یک جامعه به صورت رایگان اهدا می کند. البته هدیه دادن با وقف، کاملاً متفاوت است. و نمی توان شرایط آن ها به صورت یکسان در نظر گرفت. مال وقف شده ممکن است یک مال عینی باشد یا منفعت مال! بدین صورت که اگر یک خانه به طور کامل وقف شود عین مال است که وقف شده است. و اگر سکونت در آن یا استفاده از آن وقف گردد در واقع این منافع مال است که وقف می شود.

آیا فروش مال موقوفه امکان پذیر است؟

در قانون مدنی آمده است که:

• بیع مال وقف صحیح نیست …

اما در ادامه همین ماده آمده است که تحت شرایط خاصی می توان مال وقف شده را در معرض فروش قرار داد. بنابراین زمانی می توان برای فروش مال موقوفه اقدام نمود که این استثنائات ایجاد شده باشند.

استثنائات فروش مال موقوفه

در ادامه ماده قانونی فوق آمده است که:

• مگر در مواردی که بین موقوف‌ علیهم تولید اختلاف گردد. به نحوی که بیم سفک دماء رود یا منجر به خرابی ‌مال موقوفه شود. و همچنین در مواردی که در مبحث راجع به وقف مقرر است.

بنابراین در شرایط فوق می توان مال وقف شده را فروخت. لازم است بدانید که منظور از موقوف علیهم کسانی هستند که مال مورد نظر به نفع آن ها وقف شده است. منظور از اختلاف نیز هر نوع شرایطی است که میان موقوف علیهم ایجاد شده و اهداف اصلی وقف را تحت تاثیر قرار داده است. این شرایط را به صورت جداگانه توضیح می دهیم.

فروش مال موقوفه به علت بیم سفک دماء

منظور از سفک دماء، قتل نفس است. زمانیکه قانون بیان می کند بیم سفک دماء می رود یعنی ترس قتل نفس بر موضوع چیره شده است. و باید راه حلی در این زمینه اتخاذ گردد. بیم سفک دماء زمانی بر موضوع غلبه می گردد که اختلاف فاحشی میان طرفین ایجاد گردد. به نحوی که این اختلاف منجر به درگیری و قتل گردد. صرف احتمال درگیری و خون ریزی بدون احتمال قتل برای تجویز فروش مال موقوفه کفایت نمی کند. و باید به صورت عقلانی احتمال بروز قتل وجود داشته باشد.

فروش مال موقوفه به علت احتمال خرابی مال

وقوع اختلاف همیشه به وقوع قتل منجر نمی گردد. در برخی از موارد همانند زمانی که یک مال وقف شده است. ممکن می باشد هر کدام از طرفین اختلاف برای عدم دسترسی دیگران دست به اقدامات غیرمعقولانه ای از جمله خراب کردن مال موقوفه بزند. در این شرایط نیز قانون اجازه داده است تا مال موقوفه به فروش برسد. البته ممکن است منظور قانون گذار از خرابی مال موقوفه صرفاً خرابی ناشی از اختلاف نباشد. بلکه ناشی از قدیمی بودن و استهلاک بالای مال باشد. در این شرایط باید به موارد ذیل جهت فروش مال موقوفه دقت کرد:

• خرابی مال به قدری زیاد باشد که دیگر قابل استفاده نباشد.
• امکان تعمیر و بازسازی مال وجود نداشته باشد یا هزینه های مربوط به باسازی و تعمیر بیشتر از ارزش واقعی مال گردد.
• ممکن است امکان تعمیر وجود داشته باشد اما هیچ کسی حاضر به پذیرش هزینه های تعمیر نباشد.

نکته بسیار مهمی که در این خصوص وجود دارد این است که اگر بخشی از مال وقف شده خراب گردد یا غیرقابل استفاده شود یا قابل تعمیر نباشد. اما بخش دیگر آن قابل استفاده باشد. به نحوی که امکان تفکیک نیز وجود داشته باشد. همان بخش که غیرقابل استفاده است به فروش می رسد. و بخش دیگر همچنان تحت قوانین وقف باقی می ماند.

فروش مال موقوفه بنابر مصلحت ولی فقیه

در بخش پایانی ماده قانونی که در مباحث اخیر به آن اشاره کردیم. یک مورد دیگر نیز به عنوان استثنائات فروش مال وقف شده اعلام گردید که مصلحت ولی فقیه است, اگر حاکم اسلامی بنابر مصالحی تشخیص دهد که بهتر است مال وقف شده به فروش برسد می توان نسبت به فروش آن اقدام نمود.

البته باید به این نکته هم دقت کرد که چارچوب خاصی هم برای اینکه ولی فقیه این تصمیم را اتخاذ کند وجود دارد. بنابراین مصلحت ولی فقیه باید در چارچوب تعیین شده باشد. نکته مهم دیگر اینکه اجازه رییس سازمان اوقاف که نماینده ولی فقیه است در این خصوص مورد نیاز است. بنابراین باید به عنوان یکی از مهمترین مدارک مورد نیاز برای بیع مال موقوفه، ضمیمه سایر مدارک موجود گردد.