اقاله چیست و چه شرایطی دارد؟

اقاله چیست و چه شرایطی دارد؟ زمانیکه یک قرارداد منعقد می شود حقوق و تکالیف خاصی برای طرفین قرارداد ایجاد می گردد اما قانونگذار علاوه بر تعیین حقوق و تکالیف طرفین، روش های خاصی را هم برای بر هم زدن عقود تعیین نموده است. البته ایجاد حس اعتماد سازی و همچنین حفظ نظم اجتماعی ایجاب می کند که افراد به راحتی قادر به انحلال قراردادها طبق میل و اراده نباشند. و طبق شرایط خاصی بتوانند قراردادها را منحل نمایند. با این حال طرفین عقد می توانند از طرق مختلفی باعث انحلال قرارداد شوند که از جمله این روش ها می توان به اقاله اشاره کرد.

برای درک بهتر مفهوم اقاله بهتر است با مفهوم قراردادهای لازم و جایز و همچنین روش های انحلال قراردادها آشنا شوید. در ادامه نیز شرایط اقاله قرارداد را تشریح خواهیم کرد. در صورتی که قصد منحل نمودن یک قرارداد صحیح را دارید و نمی دانید چگونه این کار را انجام دهید پیشنهاد می دهیم با مطالعه این مقاله ما را همراهی کنید.

اقاله چیست؟

اقاله در لغت به معنای مسامحه و نادیده انگاشتن امر یا موضوعی است که مورد تایید طرفین بوده و به آن رضایت داده اند. در اصطلاح حقوقی نیز اقاله نوعی توافق است که موضوع آن از بین رفتن تمام یا قسمتی از عقد نخست می باشد. و در آن رضایت و توافق به همراه اراده طرفین شرط لازم است. با توجه به این شرایط می توان گفت که اقاله نیز خود نوعی عقد است و شرایط صحت قراردادها برای پذیرش آن لازم می باشد.

انواع قراردادها در قوانین ایران

انواع اقاله چیست ؟ قراردادها در قوانین ایران به سه دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:

– قرارداد لازم

این قرارداد توسط هیچ کدام از طرفین قابل فسخ نمی باشد. مگر اینکه شرایط فسخ قرارداد طبق قانون یا تراضی طرفین ایجاد گردد.

– قرارداد جایز

این قراردادها از ثبات و پایداری قراردادهای لازم برخوردار نمی باشند. و می تواند توسط هر کدام از طرفین قرارداد منحل شود بی آنکه نیازی به اثبات شرایط فسخ وجود داشته باشد. قرارداد ودیعه، شرکت، وکالت و مضاربه از جمله عقود جائز است.

– قراردادهایی که برای یکی از طرفین لازم و برای یکی از طرفین جایز است

اقاله چیست : در این قراردادها فردی که دارای شرایط عقود لازم است حق فسخ بدون دلیل قانونی را ندارد. اما فرد مقابل می تواند بدون استناد به هیچ دلیلی، عقد مورد نظر را فسخ نماید. در این خصوص می توان به عقد رهن اشاره کرد. مرتهن هر زمان بخواهد می تواند عقد رهن را منحل کند اما راهن قادر به این کار نمی باشد. مگر با استناد به ادله و اسناد قانونی!

انواع انحلال قراردادها

با توجه به اینکه عقود صحیح به انواع مختلفی تقسیم می شوند. بنابراین روش های خاصی هم برای منحل نمودن آن ها وجود دارد. این روش ها عبارتند از:

– فسخ

در صورتی که یکی از طرفین قرارداد از حقوق قانونی خود برای انحلال عقد استفاده نماید. بی آنکه طرف مقابل نسبت به انحلال آن رضایت داشته باشد. (یا رضایت او برای انحلال عقد مورد نیاز نباشد.) در واقع فسخ قرارداد نام دارد.

– انفساخ

در صورتی که قرارداد به علتی خارج از قصد و نیت طرفین منحل شود انفساخ نامیده می شود. به عنوان مثال قوه قاهره منجر به از بین رفتن موضوع قرارداد گردد و دیگر امکان اجرای تعهد وجود نداشته باشد.

– تفاسخ

تفاسخ همان اقاله است و در خصوص عقود لازم مطرح می گردد. به این معنا که طرفین یک قرارداد با یکدیگر توافق نمایند تا عقد را بر هم زده و تعهدات و تکالیف خود را در برابر شخص مقابل منتفی کنند. این رضایت به انحلال قرارداد همان اقاله یا تفاسخ است.

شرایط اقاله

برای اینکه اقاله صحیح باشد باید شرایط خاصی در خصوص آن رعایت گردد. این شرایط همانند شرایط صحت قراردادها عبارتند از:

• طرفین باید قصد واحد در خصوص بر هم زدن یک قرارداد مشخص را داشته باشند. بنابراین اگر یکی از آن ها نسبت به عقد دیگری درخواست اقاله داشته باشد. و دیگری قصد اقاله یک قرارداد دیگر را اقاله صورت گرفته صحیح نیست.
• طرفین باید از قوه تمیز و عقلانی برای انجام این کار برخوردار باشند و سفیه، مجنون یا صغیر نباشند. در برخی از موارد به علت اینکه شخص اصلی در یک قرارداد قادر به تنظیم یا امضای عقد نیست. برای انجام امور از نماینده استفاده می شود. در این شرایط نیز باید نماینده در محدوده قوانین و مقررات موجود برای اقاله تصمیم گیری کند. و سفیه، مجنون یا صغیر اجازه این کار را ندارند.
• طرفین باید رضایت کامل از این کار داشته باشند. و تحت اکراه یا اجبار نباشند. البته اضطرار مانع اقاله نیست و نمی توان با استناد به آن تفاسخ را بی اثر کرد.
• انجام این کار باید کاملاً مشروع باشد. به عنوان مثال اقاله عقد نکاح امکان پذیر نیست چرا که نظم اجتماعی جامعه را خدشه دار می کند.

از دیگر شرایطی که باید در زمان اقاله به آن ها توجه نمود این است که اگر اقاله با منافع شخص ثالث منافات داشته باشد قابل قبول نیست مگر اینکه شخص ثالث به آن رضایت دهد. ایقاعات همانند طلاق را نمی توان اقاله کرد. نکته نهایی اینکه در اقاله ( در خصوص عقد بیع) منافع متصل به فروشنده و منافع منفصل به خریدار تعلق دارد.